شهید مطهری
بسم‌الله الرحمن الرحیم
بزرگی و بزرگواری روح ( منتشر شده در یکی از شماره های نشریه ی سندنس دانشگاه ارومیه )
*** این مطلب چند سال قبل نوشته شده است و من ترجیح دادم به همان شکل و بدون تغییر بیاید ***
گاهی انسان باکارهایی بزرگ اما مکدر کننده از
طرف افرادی مواجه میشود. کارهایی که نه می‌توان بر بزرگی آنها چشم پوشید و نه بر
پستی‌شان. بر آنیم که از دریچه‌ی دیدگاه معلم شهید مرتضی مطهری نگاهی به معانی و
حواشی گزاره‌های زیر بیندازیم: روح بزرگ و باهمت، روح کوچک و حقیر، روح بزرگوار و باکرامت،
روح پست و رذل. بدیهی است در این مقال سعی شده که این موضوع بی‌هیچ دخل و تصرفی در
سخنان آن شهید بزرگوار مطرح گردد.
1- صاحبان روح‌های بزرگ افرادی باهمت‌اند.
کسانی که در راه رسیدن به اهداف خود زحمت می‌کشند، به تن و جان خود سختی می‌دهند،
کم می‌خوابند و معمولاً هم کم عمر می‌کنند. ایشان در راه رسیدن به خواسته‌هایشان -
حال هر چه که می‌خواهد باشد - از هیچ کاری روی‌گردان نیستند. می‌توان به ابوریحان
بیرونی - که می‌گفت بدانم و بمیرم بهتر است یا ندانسته بمیرم - اشاره کرد یا نادر
را نام برد که گاهی در لشکرکشی‌هایش تا ده‌ها روز حتی کفش از پایش بیرون نمی‌آورد
و...
2- تن پروران و تنبلان روحی کوچک و حقیر
دارند، به دنبال خواب راحت‌اند و از خوردوخوراک، بسیار لذت می‌برند. ایشان یا
همواره دستشان جلوی دیگران دراز است و یا جیره‌خوار سفره دیگران‌اند، مانند
بیچارگان غیبت دیگران را می‌کنند و تن به هر ذلتی می‌دهند. به خاطر همت کوتاهشان بی‌سواد
و دریوزه‌اند. درواقع می‌توان گفت که حریصان و دنیاپرستانی که در طلب ثروت روح
بزرگی دارند، بسیار بهتر اند از کسانی که با تنبلی زندگی می‌کنند و برای پوشاندن
این ضعف دم از زهد می‌زنند. امام علی (ع) در خطاب به یکی از همین دنیاپرستان فرمود
که ای باهمت و نیرومند چرا ثروت برای تو هدف است؟ آن را به دست آور تا برای تو
وسیله باشد. جالب است اشاره کنیم که گاهی درآمد سالانه امام علی (ع) به 40 تا 60
هزار درهم می‌رسید.
3- روح بزرگوار را می‌توان در انسانی دید
که اهداف زندگی خود را بر پایه‌ی کرامت قرار می‌دهد و برای رسیدن به آن اهداف و
فضایل تلاش می‌کند. بزرگواری یعنی حس شرافت، احساس بزرگی در ضمیر و فطرت، خود را نه
برتر از دیگران که برتر از هر خودپسندی و خودپرستی دیدن. بزرگوار می‌خواهد بزرگ
باشد اما نه از دیگران بلکه از هر پستی و دنائت که امام علی (ع) فرمود روح خود را
از هر پستی برتر بدانید.
4- روح پست روحی است که در راه رذایل
حرکت می‌کند و در این راه و برای رسیدن به اهداف شوم خود کوتاهی نمی‌کند. برای
مثال می‌توان به موسولینی اشاره کرد که به یکی از نزدیکانش در خلوت گفت: ترجیح می‌دهد
که یک سال شیر باشم و بدرم تا صدسال گوسفند باشم و دریده شوم. باید گفت که در هر فرد
صاحب روح بزرگ، قسمتی از وجود او رشد کرده. یکی صاحب یک کینه‌توزی بزرگ است، یکی
صاحب ثروت‌اندوزی بزرگ و یا یکی صاحب جاه‌طلبی بزرگ و یا بندگی بزرگ و یا یک علم‌آموزی
بزرگ و یا یک خودپرستی بزرگ.
هر روح بزرگواری یک روح بزرگ است اما هر روح
بزرگی، بزرگوار نیست. هر روح باهمت یک روح بزرگ است اما یک روح زمانی بزرگوار است
که قرین فضایل باشد و باعزت و کرامت و یک روح زمانی پست است که قرین رذایل و دنائت
باشد.
در همین راستا باید دانست که درراه بزرگوار کردن
روح خود اولاً باید همت کرد - همت بلند دار که مردان روزگار از همت بلند به‌جایی رسیده‌اند
- و مرحله دوم قدم نهادن در مسیری است که خداوند برای کرامت انسان ترسیم نموده و
آن، همان مسیر و دلیل بعثت و ولایت رسول آخرین و آل طاهرین ایشان است. چراکه پیامبر
(ص) فرمودند: انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق. من برای تکمیل اخلاقی بزرگوارانه بر پایه‌ی
کرامت و آقایی بشر – نه بر دیگران – بر پستی‌ها مبعوث شده‌ام.
اسلام درواقع مسیر کرامت انسان را رهایی او از
بند نفس و سرور کردن خود عالی و الهی‌اش بر گستره وجودش می‌داند اما درعین‌حال به
همان اندازه‌ای که انسان را به مبارزه با نفس پست خود دعوت کرده، به عزت‌نفس و
بزرگی همت نیز سفارش نموده است. چراکه در منظر اسلام انسان موجودی است مرکب که در
وجود او هم کشش‌های دانی وجود دارد و هم کشش‌های عالی و آزاده‌ی حقیقی کسی است که
خود عالی‌اش را در کشور وجودش به آقایی و سروری برساند.
از کتاب آزادی معنوی – فصل بزرگی و بزرگواری روح
...
پ.ن : برخی دوستان علاقه به مطالعه دارند لکن نمیدانند چه بخوانند . لینک مفیدی پیدا کرده ام که هم برای خودم و هم برای دوستان علاقمند در اینجا قرار میدهم .
تعدادی سیر مطالعاتی در موضوعات مختلف به پیشنهاد دکتر علی غلامی از اساتید خوب دانشگاه امام صادق (ع) را در این لینک میتوانید ببینید.
احتمالا در آن موضوعاتی وجود دارد که باب میل دوستان باشد .
التماس دعا
